Gốm Yang Tao – Hồn đất người M’nông

Ẩn sâu trong buôn làng Dơng Băk, xã Yang Tao, huyện Lắk, tỉnh Đắk Lắk, một di sản văn hóa độc đáo đang được gìn giữ và phát huy: Gốm thủ công truyền thống của người M’nông Rlăm. Mỗi sản phẩm gốm không chỉ đơn thuần là vật dụng sinh hoạt mà còn là một tác phẩm nghệ thuật mang đậm hồn cốt dân tộc, kết tinh từ bàn tay khéo léo và tâm hồn nghệ sĩ của những nghệ nhân.

Nguyên liệu làm gốm là đất sét được lấy trên địa bàn xã Yang Tao, có màu sắc nâu vàng, không giống với đất sét ở vùng khác. Qua bàn tay tài hoa của các nghệ nhân, đất sét được nhào nặn, tạo hình và nung đốt hoàn toàn thủ công, không qua bất kỳ công đoạn máy móc nào. Chính vì thế, mỗi sản phẩm gốm đều mang một vẻ đẹp tự nhiên, độc đáo và không thể trùng lặp.

Sau khi mang về nhà, người M’Nông ở Yang Tao cùng nhau loại bỏ các tạp chất rồi “ủ” đất bằng cách đắp các loại vật dụng như lá chuối, nong nia, dần sàng… Hàng ngày, đất sét được tưới một lượng nước nhỏ để đất không khô đi, giữ vẹn tính “nguyên thủy” của đất. Trong quá trình chế tác, người M’Nông ở Yang Tao không dùng bàn xoay như các làng gốm khác mà để đất nhuyễn trên đế gỗ có chiều cao khoảng 70 cm. Sau đó, người làm gốm di chuyển quanh đế, sử dụng thanh tre vót mỏng, miếng vải ướt và vòng tre để tạo hình sản phẩm. Chờ cho sản phẩm khô đến độ nhất định, nghệ nhân sử dụng que tre, que củi, lông nhím để vẽ hoa văn, họa tiết, lấy hòn đá chà xát bề mặt cho đến khi đạt độ láng bóng. Không chỉ vậy, quy trình nung gốm của người dân nơi đây cũng rất độc đáo. Các sản phẩm gốm được đặt trên nền đất trống, theo quy tắc vật nhỏ xếp phía trong, vật lớn xếp xung quanh phía ngoài, bên dưới là lớp củi khô. Gốm được nung lộ thiên bằng củi đến khi thấy tất cả đã đỏ rực là đạt độ chín. Tiếp đó, người làm gốm sử dụng vỏ trấu hoặc mùn cưa để hun, tạo màu đen bóng tự nhiên và mang đặc trưng riêng cho gốm Yang Tao. Các loại sản phẩm gốm đặc trưng của người M’Nông được biết đến là các vật dụng sinh hoạt như nồi hấp xôi, nồi tròn, chấu rang lúa, hồ lô, chén bát, ché mẹ bồng con, bình hoa, thuyền độc mộc…Hay những con vật trang trí như voi, trâu, rùa, cóc, khỉ…

Những họa tiết trang trí trên gốm M’Nông thường lấy cảm hứng từ thiên nhiên và cuộc sống thường ngày của người dân tộc. Từ những bông hoa rừng rực rỡ, những con vật quen thuộc cho đến những hình ảnh về cuộc sống lao động, tất cả đều được tái hiện một cách sinh động và tinh tế trên từng sản phẩm. Màu sắc chủ đạo của gốm M’Nông là màu đất nung tự nhiên, mang đến cảm giác ấm áp, gần gũi và mộc mạc. Không chỉ có giá trị về mặt thẩm mỹ, gốm M’Nông còn mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc. Mỗi sản phẩm gốm đều chứa đựng những câu chuyện, những ký ức về cuộc sống của người M’Nông. Khi sở hữu một sản phẩm gốm M’Nông, bạn không chỉ đang sở hữu một món đồ trang trí mà còn đang gìn giữ một phần di sản văn hóa của dân tộc. Để bảo tồn và phát huy nghề làm gốm truyền thống, các nghệ nhân ở buôn làng Dơng Băk, không ngừng sáng tạo, kết hợp những kỹ thuật truyền thống với những ý tưởng hiện đại, tạo ra những sản phẩm gốm đa dạng về mẫu mã, đáp ứng nhu cầu của thị trường. Với những ưu điểm vượt trội như:

• Nguyên liệu tự nhiên: Đảm bảo an toàn cho sức khỏe người sử dụng.
• Sản xuất thủ công: Tạo nên sự độc đáo và giá trị nghệ thuật cao.
• Ý nghĩa văn hóa sâu sắc: Góp phần bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân tộc.
• Mẫu mã đa dạng: Phù hợp với nhiều không gian và sở thích.

Để tăng thêm sức hấp dẫn cho sản phẩm, chúng tôi đã đầu tư vào bao bì và nhãn mác, sử dụng chất liệu thân thiện với môi trường và thiết kế hình ảnh truyền thống của người M’Nông. Mỗi sản phẩm đều được đóng gói cẩn thận và đi kèm với thông tin chi tiết về nguồn gốc, quy trình sản xuất và ý nghĩa của sản phẩm.

Chúng tôi tin rằng, với những nỗ lực không ngừng, Gốm thủ công truyền thống của người M’nông Rlăm sẽ ngày càng được nhiều người biết đến và yêu thích, góp phần đưa những giá trị văn hóa truyền thống đến gần hơn với cuộc sống hiện đại. Hình ảnh những nghệ nhân M’Nông với đôi bàn tay khéo léo tạo nên những tác phẩm nghệ thuật độc đáo sẽ trở thành một biểu tượng văn hóa đặc trưng của vùng đất Tây Nguyên.